Nawigacja w ciemnościach za pomocą tylko podstawowych instrumentów wymagała niezwykłego opanowania []. Główne zadanie polegało na przelatywaniu nad terytorium wroga ze zgaszonymi silnikami. Zrzucano bomby z szybujących jak duchy samolotów. Gdy Niemcy dowiedzieli się, kto nimi steruje, nazwali kobiety Nocnymi Wiedźmami. 16 października 1941 roku do pociągu towarowego w Moskwie wsiadła grupa radzieckich rekrutów. Na jej czele stała major Marina Raskowa pierwsza kobieta w ZSRR, która zyskała uprawnienia nawigatora lotniczego. Oddział pod jej dowództwem różnił się jednak od innych wysłanych do walki z nazistami. Była to pierwsza na świecie jednostka bojowa złożona wyłącznie z kobiet. Luba Winogradowa na podstawie rozmów i zachowanych wspomnień weteranek ze słynnego oddziału przedstawia życiorysy nieustraszonych żołnierek, które kochały, walczyły i ginęły za wolność, pokój i kobiecą niezależność. Historyczne narracje o kobiecości w czasie wojny, szczególnie zaś II wojny światowej, wciąż mają w sobie więcej z "fiction" niż "non-fiction". Luba Winogradowa, podobnie jak noblistka Swietłana Aleksijewicz, pokazuje, że choć wojna nie ma w sobie nic z kobiety, każda opowieść o wojnie bez uwzględnienia kobiecych głosów pozostaje niepełna. Nocne Wiedźmy radzieckie pilotki myśliwców i bombowców, wpisują się w tradycję czarownic, czyli tych, które mają odwagę buntować się przeciwko uznanemu modelowi kobiecości. Winogradowej nie chodzi tylko o przywrócenie pamięci ich bohaterstwa w walce bardziej zależy jej na przywróceniu pamięci o ich bohaterstwie za kulisami konfliktu i pokazaniu ich drogi do żołnierskich szeregów. Opowiada o tym, ile bitew musiały stoczyć, żeby znaleźć się na froncie ze swoim strachem, z próżnością, społecznym stygmatyzowaniem, koleżeńskimi intrygami. To historia codzienności ciała, ubrania, wyglądu, zwyczajności. Z koszarów żołnierki uciekają, żeby zrobić sobie trwałą. Szyją sukienki ze spadochronów. Cieszą się, kiedy w okopie znajdują pełną puszkę kremu Nivea. Plotkują. Romansują. Uczą się. Dojrzewają. Bo lotniczki Winogradowej przede wszystkim chcą żyć. Parafrazując Virginię Woolf chcą całego życia. Paradoksalnie tylko sytuacja wyjątkowa, czyli wojna umożliwia im realizację takiego marzenia. Niekiedy zaledwie na chwilę. To historia o kobiecości mimo wojny, poprzez wojnę, ale też z jej powodu. Historia o niedostrzeżonej emancypacji, przez dziesięciolecia schowanej pod martyrologicznym patosem i nowomową propagandy. Karolina Sulej Wśród książek historycznych od dawna brakowało solidnej publikacji dotyczącej sowieckich pilotek. Nocne wiedźmy na wojnie z lotnikami Hitlera fantastycznie wypełniają tę lukę. Giles Whittell, The Times Dziesiątki wywiadów z weterankami i ogromna dociekliwość autorki sprawiły, że mamy przed sobą fascynującą opowieść o kobietach brawurowo walczących podczas II wojny światowej. Dominic Sandbrook, Sunday Times Winogradowa kapitalnie opowiada historię sowieckich pilotek wojskowych. Dzięki wielkiej pracy i wielu nieznanym materiałom źródłowym przedstawiła obraz bez wątpienia najodważniejszych kobiet w ZSRR []. Leo McKinstry, Literary Review